Andrzej Nowakowski, Kontrola i nadzór spółdzielni przez jej członków oraz organy samorządowe

Kontrola oraz, w mniejszym zakresie, nadzór są pojęciami, którymi posługiwało i w dalszym ciągu posługuje się ustawodawstwo spółdzielcze w tekstach wszystkich polskich ustaw spółdzielczych, począwszy od ustawy z 1920 r., aż do obecnie obowiązującej (wielokrotnie zmienianej) ustawy z 1982 r. Podobnie jest w aktach prawnych tzw. wewnętrznego prawa spółdzielczego, tj. w statutach spółdzielni, niezależnie od ich typu czy rodzaju prowadzonej działalności gospodarczej. Problematyka kontroli działalności spółdzielni nie znalazła jednak dotąd szerszego opracowania w literaturze polskiego prawa spółdzielczego. Szczególnie odnosi się to do kontroli ze strony członków spółdzielni oraz pochodzących z grona członkowskiego samorządowych organów spółdzielni. […]Analiza rozwiązań prawnych, zarówno ustawowych, jak i statutowych […] zdaje się wskazywać na zupełnie wyraźną tendencję do sukcesywnego poszerzania członkowskich uprawnień kontrolnych. Na tym tle zjawiskiem nieco paradoksalnym jest systematycznie zwiększająca się liczba sporów i poszukiwanie ich rozstrzygnięcia przed sądem. Jeśli przyjrzeć się bliżej konkretnym sytuacjom, często okazuje się, że członkowie spółdzielni nie korzystali z przysługujących im na mocy statutu uprawnień kontrolnych, co mogło zmniejszyć skalę sporów kierowanych na drogę sądową lub nawet je wykluczyć. […]Punktem wyjścia dla rozważań zawartych w publikacji jest analiza bogatego materiału normatywnego. Uwzględniono tu przede wszystkim akty prawne rangi ustawowej, w tym również stosunkowo nieliczne rozporządzenia wykonawcze wydane na podstawie przepisów ustaw spółdzielczych. Względnie szeroką bazę badań analitycznych stanowiły również statuty spółdzielni różnych typów, będące podstawowym składnikiem tzw. wewnętrznego prawa spółdzielczego.