Leonard Nowak, Wychowanie fizyczne w koncepcjach humanistów polskiego odrodzenia

Renesans jest epoką, w której wielorakość powiązań łączących wychowanie fizyczne z wszystkimi innymi dziedzinami życia występuje szczególnie wyraźnie.Podstawowym zjawiskiem Renesansu w dziedzinie wychowania fizycznego jest głęboka przemiana w podejściu do ciała ludzkiego. W okresie Średniowiecza sposób traktowania ciała zawierał się w granicach religijnej ascezy z jednej strony i ćwiczeń rycerskich z drugiej. W praktykach klasztornych, traktowane jako jedno z głównych źródeł grzechu, miało być ono przedmiotem umartwień; w praktykach rycerskich chodziło jedynie o zręczność władania bronią, o sprawność bojową; okryte zbroją ciało człowieka było właściwie podobnie obce i obojętne, jak to, które okrywał habit mnicha.W epoce Renesansu dokonuje się zerwania tych zasłon i ciało staje przed oczyma ludzi w swej posągowej nagości. Powszechnie wiadomo, jak ściśle w renesansowej sztuce zainteresowania artystyczne wiązały się z poznawaniem ludzkiej anatomii. Zasadniczym problemem zarówno estetycznym, jak i poznawczym staje się jego ruch. W setkach szkiców wielcy artyści Renesansu ukazują piękno i brzydotę ludzkiego ciała, jego odporność i zręczność, jego cierpienie i upadki, grę mięśni, harmonijność fizycznego wysiłku.Potrzeba troski i dbałości o ciało stawała się coraz wyraźniejsza. […] Fizyczna sprawność, która w minionym okresie traktowana była jako element rycerskiego wychowania, a więc swoista własność zawodowo-stanowa, stawała się w tych ujęciach czynnikiem i świadectwem zdrowia człowieka.Wychowanie fizyczne przestawało więc być swoistą specjalizacją rezerwowaną dla niektórych tylko grup ludności, stając się zasadniczym składnikiem koncepcji zdrowia ludzkiego. Jak pod wpływem renesansowej sztuki wychowanie fizyczne stawało się ważnym elementem piękna, a zarazem zasadniczą podstawą radości i pełni ziemskiego życia ludzi, tak pod wpływem renesansowej medycyny wychowanie fizyczne zyskiwało coraz donioślejsze znaczenie jako czynnik zdrowia przesądzający o całym życiu człowieka, o jego sprawności umysłowej i fizycznej oraz zaangażowaniu społecznym.